Is Premature Ejaculation Curable ?

Answer is Yes.

Premature Ejaculation:

Premature ejaculation / PE / Early Discharge can occur at any age in men, though the probability keeps increasing with age. Ejaculation earlier than desired, is very common and at least 45%  men happen to experience premature ejaculation sometime in their life.

Is Premature Ejaculation Curable Permanently?

Answer is Yes.
Many men shy away from sexual dysfunction problems including premature ejaculation and suffer from psychological symptoms that affect their sexual desire and activities leading to poor sexual health and wellbeing.

Hence proper evaluation and ayurvedic treatment are to be taken to improve sexual health and enjoy sex which keeps you healthy and happy.

Premature Ejaculation Treatment:

• Psychological and behavioral therapy –  Plays a significant role in premature ejaculation. Both partners must seek sex education and attend counseling for their sexual problems as the co-operation of both partners essential in overcoming this problem. Proper counseling from medical professionals will boost both partners to enjoy more satisfying sex life.

• Medical treatment – Depending on the cause of the medical condition, usually we used researched base proven ayurvedic medications which do not have any side effects with the ayurvedic medicine which calm the mind.

• Natural ways to cure premature ejaculation:
1. Squeeze method: Squeeze is a simple and effective method to treat premature ejaculation. The tip of the penis is held tightly when the person gets the feel to ejaculation with slight pressure so as to create the closure of the urethral opening from expelling the semen. Regular practising of this method cause to extent the time of ejaculation gradually.
2. Start and stop method: In this method, the stop acts as a reference for the sexual act when the person feels the temptation to ejaculate. They are advised to divert them self with any other topic like sports and give a pause to sexual desires. This helps to retain your ejaculation and increases the withholding capacity of the individual.
3. Diet and lifestyle changes: Healthy food habit is much essential for healthy living. Increase the intake of milk, nuts, cereals, fishes that are rich in omega-3 fatty acids as they are responsible for increasing the sex hormone level in your body. Take foods that contain zinc, calcium, potassium, selenium, vitamins, and amino acids. Lifestyle changes include quitting smoking, alcohol and narcotic drug abuse. Daily regular exercise for at least 30 minutes helps to keep physically fit and active.
4. Exercises: Kegel exercise helps to strengthen the perineal muscles and increases the capacity of the muscle to sustain the erection and hold the semen for long duration of time. Any exercise that works on the perineal muscles is helpful to cure premature ejaculation.Exercise regularly and do pelvic strengthening exercises which help during sexual activity.
5. Reduce stress with yoga and meditation which helps to relax and strengthen the muscles.
6. Trying different position: Change in the regular position with different other positions like female superior, doggy style, knees position and side to side position are best helpful for premature ejaculation. This position causes minimal strain over the penis and thereby delays the ejaculation of the semen.

What Is Premature Ejaculation?

Premature ejaculation (PE) is also known as early ejaculation, a sexual problem when men release semen/ejaculate, before the desired moment or the orgasm. This early ejaculation may happen during foreplay or just after penetration during sexual intercourse.

Signs & Symptoms of Premature Ejaculation

• Inability to delay ejaculation for more than a minute after penetration during sexual intercourse.

• Lifelong (Primary) Premature Ejaculation – In this category, a man experiences premature ejaculation from his first sexual intercourse and which can persist throughout life whenever he has sex.

• Acquired (Secondary) – When a man develops early ejaculation after experiencing normal ejaculations during sexual intercourse for some time.

• Men can face the issue of infertility.

• Associated Psychological problems:

• Low sex drive

• Fear of sexual performance

• Depression

• Frustration

• Low self-confidence

• Strained relationship with the partner due to dissatisfaction and infertility

What Are the Causes for Premature Ejaculation?

There are many causes for premature ejaculation such as sexual, medical, psychological, and other factors.

• Sexual problems like erectile dysfunction, congenital abnormalities of male sex organs can increase the problem of premature ejaculation.

• Medical Causes:

• Low sex hormone levels and hormonal imbalance.

• Abnormal neurotransmitters from the brain pass messages to the body.

• Inflammations of the male genital tract such as prostatitis, urethritis, etc.

• Genetic causes and congenital abnormalities.

• Psychological Causes – Psychiatric illness, fear of sexual performance, depression, anxiety, lack of confidence, subject to early sexual abuse, low self-esteem, etc, can all contribute to early ejaculation.

Waghole Ayurved Clinic, Panchakarma and research centre

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Survey no.174

Bhekarai Nagar

Near Bank of Maharashtra

Pune, Maharashtra 412308

India

Is Premature Ejaculation Curable ?

दीपावली दिवस सहावा यमद्वितीया – भाऊबीज

दीपोत्सवातील हा सहावा दिवस! कार्तिक शुक्ल द्वितीया हा दिवस यमद्वितीया – भाऊबीज म्हणून साजरा केला जातो. या दिवशी भाऊ बहिणीकडे जातो. बहिणी भावाला सुगंधी तेल, उटणी लावून अभ्यंगस्नान घालतात. बहिणी मिष्टान्न भोजन करून भावाला औक्षण करतात. भाऊ बहिणीला यथाशक्ती भेट (ओवाळणी) देतो.

या दिवशी एक घटना अशी घडली आहे, की यम आपली बहीण यमी (यमुना) हिच्याकडे जातो व आपल्या ऋणानुबंधाचा स्नेह दृढ करतो. यम ही मृत्यूची देवता. त्या स्नेहामुळे ही कठोर देवता असूनही, ती या दिवशी मृदू होते. यमाच्या कृपाशीर्वादाने अपमृत्यू गंडांतर टळते. त्यामुळे या दिवशी मृत्यू आलेल्या व्यक्तीला मोक्ष मिळतो, अशी समजूत आहे. सूर्य व संज्ञा यांची ही दोन मुले होत. त्यामुळे आज उत्तरेकडे यमुना नदीवर हजारो भाविक स्नान करून कृतकृत्य होतात.

शास्त्रधर्मानुसार कुटुंबात एक विधीही केला जातो. तो म्हणजे प्रातः काली स्नानादी कर्मे झाल्यावर पाटावर तांदळाच्या राशीवर यम, चित्रगुप्त, दोन यमदूत व यमुना यांच्या नावे सुपाऱ्या मांडून आवाहन करून षोडशोपचार पूजा करतात. या वेळी यमधर्माला प्रार्थना करतात

धर्मराज नमस्तुभ्यं नमस्ते यमुनाग्रज |
त्राहि मां किंकरैः सार्धं सूर्यपुत्र नमोस्तु ते ||

तसेच यमुनेची प्रार्थना करतात

यमस्वसर्नमस्तेस्तु यमुने लोकपूजिते |
वरदा भव मे नित्यं सूर्यपुत्रि नमोस्तु ते ||

तसेच, यमाला तर्पणही करतात.
यम देवता ही कोणाला मोक्ष देत नाही; पण या देहातून जीवाला नेते व कर्मानुसार नवीन देह देते; परंतु नचिकेतला आत्मज्ञानाचा उपदेश केला आहे. सनीती, सदाचार, यथाश्रुत कर्म, सद्विचाराचा विचार त्यांनी सांगितला आहे.

भाऊबीज जशी द्वितीयेला करतात, तशी दुसऱ्या दिवशी ‘आक्कीनतिज’ ही तृतीयेला काही ठिकाणी करतात. या तृतीयेला बहीण भावाकडे जाते व बहीण भावाला भेटवस्तू देऊन त्याचा गौरव करते. सर्व जण एकत्र येऊन मिष्टान्न भोजन करून दिवस आनंदात घालवतात. कोणालाही औक्षण करण्यापूर्वी प्रथम देवाला वा चंद्राला ओवाळून मग व्यक्तीस ओवाळावे, हा खरा प्रघात आहे.

या सर्व घटनेला सामाजिक आशय आहे. बहीण-भाऊ हे प्रेमाचे नाते! पूर्वी इस्टेटीतील (स्थावर) भाग बहिणीला मिळत नसे, त्यामुळे यानिमित्ताने चोळी-बांगडी म्हणून भेटवस्तूच्या रूपाने तिला पोच करणे हा भाग असे. आता कायद्याने मुलीला हिस्सा मिळत असल्याने या संबंधाला बाधा येऊ नये असे वाटते. स्त्री ही सर्वत्र पूजनीय आहे. त्यात नातेसंबंधानुसार त्यात प्रेम, आदर, वात्सल्य असते. त्यामुळे दीपोत्सव म्हणजे तरी काय, तर भय, अज्ञान, प्रमाद या निबीड अंधःकारातून ज्ञानप्रकाशाकडे प्रयाण आहे. जीवनातील प्रवृत्ती – निवृत्ती वृत्ती हे सर्वात्मा परमेश्वराला निरनिराळ्या भावाने समर्पण करणे हा हेतू आहे. निकोप व सुदृढ नाते हितसंबंध सुदृढ राहावेत म्हणून हा प्रयत्न आहे. त्यामुळे ऋषी प्रार्थना करतात –

ॐ असतो मा सद् गमय
ॐ तमसो मा ज्योतिर्गमय
ॐ मृत्योर्मा अमृतं गमय
आविराविर्म एधि | बृहदारण्यक १.३.२८

हे भगवंता, आम्हाला असत्पासून मुक्त होण्यासाठी सद् चा अनुभव दयावा. आम्हाला अज्ञानरूपी अंधःकारातून मुक्त होण्यासाठी, मृत्यूपासून मुक्त होण्यासाठी परमानंदरूप अमृताचा अनुभव दयावा. आमच्यासमोर प्रकट होऊन सर्वत्र आम्हाला दर्शन द्यावे. तेव्हा या दीपावली सणात सर्वत आत्मज्योत एकच आहे, ती सर्वांच्या अंतःकरणात अखंड निरंतन प्रकाशित राहावी हा संदेश देत आहे.

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Bhekarai Nagar

Phursungi

Hadapsar

Pune, Maharashtra 412305

INDIA

दीपावली दिवस पाचवा बलिप्रतिपदा आणि गोवर्धन पूजन

दीपोत्सवातील हा पाचवा दिवस कार्तिक शुद्ध प्रतिपदा!

याला ‘बलिप्रतिपदा’ किंवा ‘दिवाळीतील पाडवा’ असे म्हणतात. हिंदू संस्कृतीप्रमाणे हा ‘साडेतीन मुहूतांपैकी एक दिवस’ आहे; पण विवाहासारख्या कार्यास हा मुहूर्त चालत नाही. दीपावली सणातील हा मुख्य दिवस आहे. अनेक घटना या दिवशी घडल्या आहेत.

भगवान शंकर व पार्वतीचा अत्यंत आवडीचा खेळ म्हणजे ‘द्यूत’! एकदा ते दोघे हा द्यूताचा खेळ खेळत असताना पार्वतीने शंकरांना हरविले. तो हा दिवस असल्याने या दिवसाला ‘द्यूत प्रतिपदा’ म्हणतात.

विक्रमादित्य हा एक महापराक्रमी राजा होऊन गेला. त्याने एक कालगणना प्रस्थापित केली. त्याचा प्रारंभ आजच्या दिवशी असल्याने या दिवसाला ‘विक्रम संवत्सराचा शुभारंभ दिन’ म्हणून ओळखले जाते. असा नावीन्याने हा दिवस नटलेला आहे. या विक्रमादित्य राजाने शरयू नदीच्या काठची अयोध्यानगरी श्री प्रभुरामचंद्राच्या दिव्य प्रेरणेने वसविली होती. असा हा धर्मनिष्ठ, पराक्रमी राजा होता.

भगवान विष्णूंनी वामनावतार घेऊन बलिराजाला पाताळनगरीत स्थान दिले. बलिराजा सत्यनिष्ठ, दानशूर व पराक्रमी होता. हा भक्त प्रल्हादांचा नातू होता. जरी त्यांनी काही अत्याचार केले, तरी तो दान देण्याच्या वृत्तीने भगवद्दप्रिय झाला व त्याचे द्वारपाल भगवान वामन झाले. त्याला हे पातळनगरीचे स्थान दिले, सबब याची स्मृती म्हणून हा दिवस संपन्न करतात. त्याच्या नावानेच या दिवसाला लोक ‘बलिप्रतिपदा’ म्हणू लागले. ही बलिराजाची घटना अश्विन त्रयोदशी ते कार्तिक शुद्ध प्रतिपदेपर्यंत घडली होती. हा दीपोत्सवाचा आनंद वर्धिष्णू झाला होता.

कर्नाटकात गोमयाने बली व त्याची पत्नी विध्यावती हिची प्रतिमा करून पूजन करतात. काही ठिकाणी पांडव व द्रौपदी आणि कुंतीच्या प्रतिमा करूनही पूजन करतात.

ज्या वेळी भगवान विष्णू बली राजाचे हरण करून वैकुंठात गेले, तिथे विष्णूंची पत्नी लक्ष्मीने पती विष्णूंना औक्षण केले. त्या वेळी विष्णूंनी तिला दागिने, वस्त्र दिले. याचा लक्ष्मीला आनंद झाला. तेव्हापासून घरोघरी पत्नी पतीला ओवाळते. या वेळी औक्षणाच्या ताम्हणात दोन तुपाची निरांजने किंवा लामणदिवा घेतात व दिवाळीचा आनंद द्विगुणित करतात. या निमित्ताने समाजात अन्न, वस्त्र व धन दान देण्यात येते. या दिवशी पत्नी पतीच्या चरणांना स्पर्श करून दर्शन घेते. यातून वैवाहिक जीवन सुखी होण्यास मदत होते.

या तिथीचा एक अनुबंध कृष्णचरित्राशी आहे. वृंदावनात भगवान गोपालकृष्णाने आजच्या दिवशी गोवर्धन पूजा केली होती. या घटनेचा अनुबंध या दिवसाशी आहे. या निमित्ताने कृष्णमंदिरात अन्नकोट करण्याचा प्रघात आहे. उत्तरेकडे गोकुळ – वृंदावन येथे फार मोठ्या प्रमाणात हा दिवस साजरा करतात. काही ठिकाणी गोमयाचा गोवर्धन पर्वत तयार करतात व त्याचे पूजन करतात. काही ठिकाणी मातीच्या चित्रांचे गोकुळातील प्रसंग तयार करतात आणि कृष्णाची गोपीसमवेत पूजा करतात. या वेळी प्रार्थना करतात

गोपालमूर्ति विश्वेश शक्रोत्सवविभेदक |
गोवर्धनकृतच्छत्र पूजां मे हर गोपते ||
गोवर्धनधराधार गोकुळत्राणकारक |
विष्णुबाहुकृतच्छाया गवां कोटिप्रदो भव ||

अशाप्रकारे हा दिवस आनंदात संपन्न करतात; तसेच गोपूजन, बैलपोळा, अश्वपूजा (दसऱ्याला), तर म्हशींचे पूजन या पाडव्याला करतात. गवळी आज गायी, म्हशींना गाणे म्हणत ओवाळतात.

..दिन दिन दिवाळी, गायी म्हशी ओवाळी..

या दीपोत्सवात जसा काही घटनांचा संदर्भ असतो, तसा यात रुढी-परंपरेचाही समावेश झाला आहे. याच दिवशी कुटुंबात विवाह झाल्यावर पहिल्या वर्षी जावयास दिवाळसण करतात. यात शास्त्राधार काही नाही; परंतु कौतुकाने कन्या, जावई व तिच्या सासरच्या लोकांना आनंदाने बोलावून सर्वांना आहेर करतात. यात प्रेमाची झालर मौज असते. यात सक्ती अजिबात नसावी.

तसेच या प्रतिपदेस ‘पुरुषदैवत नवरात्र’ सुरू होते. हे नवरात्र द्वादशीपर्यंत असते. या वेळीही अखंड दीप. उपवास इ. विधी, असा कुलाचार काही कुटुंबांत असतो. दीपोत्सवात कुटुंब, समाज याचे नाते दृढ केले आहे. कुटुंबातील प्रत्येकाचा आदर राखला आहे. यात सर्व जण प्रेमाच्या धाग्यांनी गुंफले आहेत. याचबरोबर ईश्वरी कृपा संपादण्याचा हा एक प्रयत्न आहे. कुटुंबात व समाजात सुसंवाद होऊन जीवनात संगीत प्रकट होते. अशा प्रकाराच्या सणांनी जीवनात शीतलता व मनुष्याला शांती लाभते. सृष्टीतही नवचैतन्याची उधळण असते. याही गोष्टी मनाला प्रसन्न करतात. संसाराची गोडी व शोभा वाढविणारी ही दीपावली म्हणता येते.

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Bhekarai Nagar

Phursungi

Hadapsar

Pune, Maharashtra 412308

INDIA

दीपावली दिवस चौथा लक्ष्मीपूजन – कुबेर पूजन

दीपोत्सवातील चौथा दिवस म्हणजे लक्ष्मीपूजनाचा! हा अश्विन वद्य अमावस्येचा दिवस आहे. हा दिवस गृहस्थाश्रमाच्या दृष्टीने महत्त्वाचा दिवस आहे. अनेक ऐतिहासिक घटना या दिवसाशी निगडित आहेत. शास्त्रार्थापेक्षा यात ऐतिहासिक घटना व परंपरेला महत्त्व आहे.

प्राचीन काळी देव-दैत्यांनी मिळून समुद्रमंथन केले. त्यातून अनेक दिव्य वस्तू व रत्ने निर्माण झाली. त्यात प्रथम अलक्ष्मी व नंतर कमळातून लक्ष्मीचा जन्म झाला, तो हा दिवस आहे. वास्तविक अमावस्या तिथी मंगलकार्यात वर्ज्य समजतात; परंतु लक्ष्मी उपासनेत या तिथीला महत्त्व आहे.

लक्ष्मी जेव्हा निर्माण झाली, तेव्हा तिचे दिव्य तेज व स्वरूपता पाहून, सर्व देवांनी तिला निरनिराळे आहेर दिले. त्यानंतर तिने निरीच्छ, भक्तवत्सल विष्णूंना वरले व तेव्हापासून ती विष्णुपत्नी झाली. या दिवशी लक्ष्मीचा जन्म झाला म्हणून सर्व लोकांनी व देवदेवतांनी दीपोत्सव संपन्न केला.

अमावस्या या शब्दाचा अर्थ असा आहे, ‘मा’ चा अर्थ पदार्थ – वस्तूचे यथार्थ ज्ञान! ‘आमा’ चा अर्थ अज्ञान अंधःकार! लक्ष्मीच्या उद्भवण्याने या विश्वात देदीप्यमान तेज निर्माण झाले. त्यामुळे सर्वत्र आनंद दिसू लागला. हा दीपोत्सव म्हणजे प्रकृतीत सूर्य, चंद्र, अग्नी, तारे, इंद्रीय, मन एवं सर्व जीव वेगवेगळे दीपक आहेत. या सर्वांत सर्वभासक स्वयंप्रकाश आहे. त्यामुळे आता अंधकार नष्ट होऊन ज्ञानाची पहाट लवकरच उगवेल, हा संदेश जणू अमावस्या देत असते.

या अमावस्येला दैत्यराज बलिराजाने अनेक देवदेवतांना कारागृहात टाकले होते, तेव्हा लक्ष्मीला भगवान विष्णूंनी या अमावस्येला मुक्त केले. यामागे एक विचार असा येतो, की बलिराजाने सर्व भूमंडळावर आपले एकछत्री शासन केले होते. या बलीने प्रजेवर अत्यंत जबरी कर लादले असावेत. त्यामुळे प्रजेकडील लक्ष्मी राजकोशात जमा झाली. धनाच्या अभावाने सर्व प्रजा क्षुब्ध झाली, तेव्हा भगवान विष्णूने वामनावतार घेऊन बलीचा पराभव केला. तेव्हा त्याने सर्व लोकांना धन वाटून टाकले. तेव्हा लोकांनी लक्ष्मीचे पूजन केले.

घरोघरी व उद्योग-व्यवसायाचे ठिकाणी लक्ष्मीपूजन हे या दिवशी संध्याकाळी करतात. लक्ष्मीबरोबर केरसुणीचेही पूजन करतात. तिलाही आजच्या दिवशी ‘लक्ष्मी’ म्हणतात. तिचे प्रथम पूजन करून मग लक्ष्मीचे पूजन करतात. ही केरसुणी लक्ष्मी घरातील केरकचरा बाहेर टाकते. स्वच्छता, प्राणिकपणा व सचोटीत ही लक्ष्मी ‘चिरकाल’ वास करते. तिच्या वास्तव्यासाठी केरसुणीरूपी लक्ष्मी घरातील अलक्ष्मीला बाहेर काढते, हा त्यामागचा भाव आहे.

या वेळी घराच्या दारावर मंगलतोरण बांधतात. मंगलसुरात हे पूजन करतात. लक्ष्मीच्या प्रतिमा व मूर्तीबरोबर चलनी नाणी-नोटा या पूजनात ठेवतात. लक्ष्मीबरोबर मनुष्याला अहंकार, दंभ इत्यादी अवगुण येऊ नयेत म्हणून केरसुणीरूपी लक्ष्मीचे पूजन करून या अवगुणांचे निःसारण केले जावे हा भावनिक विचार आहे. याबरोबर कुबेराचे
पूजन करतात. कुबेर ही धनाची देवता आहे. लक्ष्मीचा सहवास घरात असेल, तर घरात लक्ष्मीमुळे उन्मत्त झालेल्या लोकांवर तो नियमन करतो.

या पूजनाच्या वेळी गणेश, लक्ष्मीची मूर्ती वा फोटो, चलनी नाणी-नोटा, कुबेर प्रतिमा वा तांदळाच्या राशीवर कुबेर म्हणून सुपारी ठेवून मग पूजन करतात. श्रीसूक्ताचे पाठ करतात. देवतांना साळीच्या लाह्या, बत्तासे याच्या नैवेद्याबरोबर बेसनाच्या लाडवाचा नैवेद्य समर्पण करतात. साळीच्या लाह्या हे निष्काम कर्माचे प्रतीक असल्याने त्याचे समर्पण आहे. यात महत्त्वाचं एक आहे, की मनुष्याची वाणी व कृती (कर्म) अत्यंत उत्तम असेल, तरच ऐहिक व पारलौकिक उन्नती होत असते. काही व्यापारी वर्ग वहीपूजन करतात व दुसऱ्या दिवशी त्यात हिशेब लिहिण्यास प्रारंभ करतात. हे लक्ष्मीपूजन दिवसभरात सिद्धी, शुभ, स्थिर, वृद्धी, अमृत यांप्रमाणे असणाऱ्या मुहूर्तावरही करण्याचा प्रघात आहे.

अशा प्रकारे लक्ष्मीचे पूजन करण्यामागे एक घटना अशी, की बलिराजा भगवान वामनांना शरण गेल्यावर, लक्ष्मीही मुक्त झाली, तिला बलिराजाने सांगितले, “हे माते, या अमावस्येला ज्या घरात दीपोत्सव सुरू असेल तिथे तू सदैव निवास कर!” तेव्हा भगवान ‘तथास्तु’ म्हणाले. त्यामुळे आज तिन्हीसांजेला पूजन करून आतषबाजी करून, मंगलवाद्ये वाजवून तिचे सर्वत्र स्वागत करतात. समृद्धी, शांती, संतती, धनधान्य, दीर्घायुष्य, आरोग्य सौंदर्य याचे प्रतीक म्हणजे ही लक्ष्मी आहे.

असे हे लक्ष्मी-कुबेर पूजन करून आनंदात दिवस साजरा करतात.

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Bhekarai Nagar

Phursungi

Hadapsar

Pune, Maharashtra 412308

INDIA

दीपावली दिवस तिसरा – नरकचतुर्दशी

दीपावली सणातील हा तिसरा मंगल दिवस आहे.
हा दिवस अश्विन वद्य चतुर्दशीचा असून, याला ‘नरकचतुर्दशी’ म्हणतात.
या दिवसाचा ऐतिहासिक घटनेशी व भगवान श्रीकृष्णाच्या चरित्राशी संबंध आहे. भगवान श्रीकृष्णाच्या वेळी एक नरकासुर नावाचा दैत्य होता. हा प्रागज्योतिपुराचा राजा होता. हा अत्यंत क्रूर व सैतानी पाशवी शक्तीचा राजा होता. त्याला ‘वैष्णव अस्त्र’ दिले होते. ते अस्त्र मिळाल्यापासून तो अत्यंत उन्मत्त झाला होता. त्याने सत्ता व पाशवी शक्तीच्या जोरावर १६ हजार महिलांना आपल्या जनानखान्यात ठेवले होते. पुढे तर त्याने स्वर्गावर स्वारी करून इंद्राची छत्री व आदिती मातेची कुंडले पळविले. इंद्राने भगवंताला येऊन द्वारकेत हे सांगितले.

भगवान श्रीकृष्ण व सत्यभामा गरुडावर आरुढ होऊन त्याच्या नगरीकडे युद्धासाठी गेले. तेथे घनघोर युद्ध झाले आणि सत्यभामेच्या मदतीने नरकासुराचा वध केला. हाच तो दिवस! नरकासुराने भगवंताला देह सुटताना एक मागणे मागितले, की हे भगवंता माझ्या हातून अनंत अपराध झालेत. मला आता काही मागावयाचे नाही. मला क्षमा कर व एकच वर दे, की आजच्या दिवशी पहाटे सूर्योदयापूर्वी जो अभ्यंगस्नान करेल. त्याला नरकात जावे लागू नये.”

हे ऐकूण कृष्णाने ‘तथास्तु’ म्हटलं व नरकासुराचा प्राणत्याग झाला. तेव्हापासून हा दिवस मोठ्या उत्साहाने साजरा करतात. या दिवशी पुरुष मंडळीचे अभ्यंगस्नान असते. फक्त याचदिवशी पुरुष अंघोळ करताना मध्यावर ओलेते असताना घरातील स्त्री पुरुषाला औक्षण (न्हाणीघरात – बाथरूममध्ये ) करतात. मग उर्वरित स्नान केले जाते..

या विचारात भगवंताचा जयजयकार असतो. सर्व समाजाला या नरकासुराच्या असुरी पाशातून भगवंताने मुक्त केले, म्हणून हा दिवस मोठ्या उत्साहाने साजरा करतात. त्या १६ हजार महिलांशी विवाह श्रीकृष्णाने केला व त्यांना समाजात प्रतिष्ठा प्राप्त करून दिली. असुरांच्या नाशाने लोक आनंदित झाले व त्या आनंदाचे प्रतीक म्हणून नवीन वस्त्रे परिधान करतात. या दिवसाला काही भागात ‘छोटी दीपावली’ म्हणतात.

यादिवशी अभ्यंगस्नानाचे महत्त्व असते. सुंगधी उटणे व तेल लावून हे स्नान असते. जसे दीपावली सण आला म्हणून घराची स्वच्छता आपण करीत असतो. तशी शरीराला विविध उपद्रवांनी उपशमनार्थ शरीराचा मल नष्ट होण्यासाठी तसेत, शरीराचे रोम मोकळे होण्यासाठी हे अभ्यंगस्नान असते. त्याने शरीरात नवीन शक्ती व स्फूर्ती निर्माण होते. असे हे तैलाभ्यंग शरीराला आवश्यक असते.

यादिवशी एक संदेश घेणे आवश्यक आहे . मानवी जीवनात नरकरूपी आळस, अस्वच्छता, अनिष्ट विचार, हिंसाचारी वृती, परस्पराविषयी रागद्वेष हे नष्ट करून सहकार्य, सौदाहर्य व सौजन्याचा दीप एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे देत सर्व विश्वात मांगल्याची प्रभा उजळू दे हीच प्रभूचरणी प्रार्थना करू या.

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Bhekarai Nagar

Phursungi

Hadapsar

Pune, Maharashtra 412308

INDIA

दीपावली दिवस दुसरा धनत्रयोदशी – श्री धन्वंतरी पूजन

अश्विन वद्य त्रयोदशी दीपावली सणातील दुसरा दिवस! या तिथीला त्रिवेणी संगम आहे, असे म्हटलं तर वावगे होणार नाही. या तिथीला ‘धनत्रयोदशी’ अथवा ‘धनतेरस’ हे म्हणतात.

वर्षा ऋतू संपल्यावर हिवाळा सुरू होणार असतो. त्या वेळी जलप्रवाहातून अनेक जीवजंतू वातावरणात निर्माण होतात. त्यामुळे शरद ऋतुत उष्मा प्रखरतेने जाणवतो. (ऑक्टोबर हीट) या उष्णतेने हे अपायकारक कीटक, जीव-कीटाणू नष्ट होतात. त्यामुळे प्राकृतिक वातावरण शुद्ध व पवित्र होण्याचा हा मंगलमय काळ असतो..

प्राचीनकाळी देव व दैत्यांनी मिळून अमृतासाठी समुद्रमंथन केले. तेव्हा यादिवशी अमृताचा कुंभ घेऊन धन्वंतरी या भूतलावर अवतीर्ण झाले होते. हा विष्णुंचा अवतार आहे. त्यामुळे यादिवशी सर्व वैद्यक क्षेत्रात, धन्वंतरीचे पूजन करण्याचा प्रघात आहे. धन्वंतरी हे वैद्यांचे आराध्य दैवत आहे. धन्वंतरी हे आयुर्वेद या विद्याशाखेचे प्रवर्तक आहेत. सर्व जीवसृष्टीचा व प्रामुख्याने मानवी जीवन, मानवी देह याचे सखोल चिंतन केले आहे. यात रोग चिकित्सा व औषध योजना याचा सविस्तर व सखोल विचार मांडले आहेत. या दिवशी धन्वंतरीचे पूजन करतात. तेव्हा म्हणतात.

सुधाकुंभ धरो हस्ते श्रीशो धन्वंतरि सदा।
ज्ञानमुद्रायुतश्चैवं तस्मै भगवते न

या मंत्राने प्रार्थना करतात तसेच ‘श्री धन्वंतरये नमः’ म्हणून त्याची पूजा करतात. लोकांचे स्वास्थ्य राखण्यासाठी हे प्रकट झालेत. त्यांचे हे पूजन कृतज्ञतेच्या भावनेतून होत असते.

या दिवसाचे दुसरे स्मरण म्हणजे या दिवशी प्रदोषसमयी घरातील धनाची पूजा करतात. पाटावर गणेश, योगिनी, लोकपाल, कुबेर, विष्णू, नाग व लक्ष्मी यांच्या प्रतिमा किंवा तांदळाच्या राशीवर सुपाऱ्या मांडून त्याचे पूजन करतात. व्यापारी वर्गही उद्योगाचे ठिकाणी पूजन करतात. त्याचप्रमाणे यादिवशी सुवर्ण-चांदी, रत्ने संपत्तीचे (धन) पूजन करतात. थोडक्यात हे समृद्धीचे पूजन आहे. या पूजनाच्या वेळी अशी प्रार्थना करतात

कुबेरं योगिनी नागात सिद्धिरत्नधरं हरिम् ।
सर्वद्रव्ययुतां लक्ष्मी प्रसन्नास्तु सदा मम् ॥

या वेळी धने व गुळाचा नैवेद्य समर्पण करतात.
या दिवसाचे तिसरे स्मरण म्हणजे, या दिवशी तिन्हीसांजेला एक विधी केला जातो. तो म्हणजे यमदीपदान ! यम ही मृत्यूची देवता आहे. तर ‘दीप’ हा दीर्घायुष्याचे प्रतीक आहे. त्यामुळे आपल्याकडे वाढदिवस वा मंगल प्रसंगी औक्षण करण्याचा प्रघात आहे. दिवा विझविणे ही आपली संस्कृती नाही. यासाठी यमदेवतेला दीपदान हा विधी करतात. कणकेचा (यात हळद टाकून) दिवा करतात. त्यात काळ्या कापडाची वात लावतात. हा दिवा घराबाहेर दक्षिणेकडे तोंडकरून ठेवतात. त्याला गंध, हळदकुंकू, अक्षत, फुल, धूप दीप नैवेद्य समर्पम करून पूजा करतात. या वेळी यमधर्माना प्रार्थना करतात.

मृत्यूना पाशदंडभ्या कालेन श्यामयासह ।
त्रयोदश्यां दीपदानात्सूर्यजः प्रीयतां मम ॥

‘यामुळे कुटुंबात कोणालाही अपमृत्यू येत नाही.. अशी श्रद्धा आहे. हा दीपदानाचा विधी झाला की, घराबाहेर पणत्या ठेवल्या जातात..

या दिवशी दीपोत्सवात घरातील महिलांचे प्रथम अभ्यंग- मंगल स्नान असते. कुटुंबातील प्रत्येक नाते हितसंबंधाचा आदर, प्रेम यातून व्यक्त करण्याची भावना असते. ‘लेडिज फस्ट’ हा आजच्या जमान्याचा नियम वाटत असला तरी वैदिक परंपरा व संस्कृतीने ही विचार कृतीने व विधीने स्वीकारला आहे. त्यासाठी कोणीही गर्जना केली नाही. प्रेम आदराचे उदात्तीकरण आहे, हे लक्षात घेतले पाहिजे.

अशा रितीने हा दिवस त्रिवेणी घटनांनी नटलेला आहे. मानवी जीवनात नवीन दिशा, नवी प्रेरणा देणारी ही दीपज्योती आहे. समाजात हिंसाचार करणाऱ्या लोकांच्या अंतःकरणात आत्मज्योत प्रज्ज्वलीत व्हावी हीच प्रभुचरणी प्रार्थना!

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Bhekarai Nagar

Phursungi

Hadapsar

Pune, Maharashtra 412308

INDIA

दीपावली दिवस पहिला – गो पूजन – वसुबारस

भारतीयांच्या सांस्कृतिक जीवनात, तसेच व्यक्तिगत जीवनात सणांना व्रत-वैकल्यांना विशेष स्थान आहे. भारतीय मनुष्य उत्सवप्रिय आहे. दीपावली हा सण सर्व सणांचा जणू राजा आहे. दीपावली सण आनंद, उल्हास व मांगल्याचे प्रतीक असलेला वैभवशाली सण आहे. अनेक मंगलदायक घटनांचा या सणात अनुबंध आहे.

भारतीय वैदिक धर्मात गायीचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. भारतीय गाईला पशु मानीत नाहीत, तर

“सर्वे देवाः स्थिता देहे सर्व देवमयी हि गौः ।”

गायीच्या शरीरात (देहात) सर्व देवतांचा निवास असतो. म्हणजेच गाय ही सर्व लोकांत अत्यंत प्रिय आहे.

प्राचीन काळी समुद्रमंथन झाले, तेव्हा अमृताबरोबर अनेक दिव्य गोष्टी उत्पन्न झाल्या होत्या. त्यात पाच कामधेनू उत्पन्न झाल्या होत्या. त्यांची नावे ‘नंदिनी’, ‘सुभद्रा’, ‘सुरभि’, ‘सुशीला’ व ‘बहुला’ या होत्या. त्यांना ‘लोकमाता’ म्हणत असत. या पाच गायी जमदग्नी, भरद्वाज, वसिष्ठ, अस्ति व गौतम या ऋषींना दिल्या होत्या. गायीच्या सहा महत्त्वाच्या गोष्टी आहेत गोमय, गोमूत्र, दुग्ध, दधि (दही) आणि घृत (तूप) व गोरोचन (पित्ताशयातील खडे) हे होत. या गोष्टी अत्यंत पवित्र व संशुद्धीचे साधन म्हणून समजले जाते.

गोमयातून शिवप्रिय बिल्ववृक्ष निर्माण झाला आहे. येथे श्रीलक्ष्मीचा वास असल्याने या वृक्षाला ‘श्रीवृक्ष” ही म्हणतात. तसेच गोमयातून कमलबीजाची उत्पत्ती झाली आहे. त्याचप्रमाणे गोरोचन अतिशय मंगलदायक आहे. ते अत्यंत पवित्र व सर्वार्थसाधक आहे. गोमूत्रातून गुगुलाची उत्पत्ती झाली आहे. हा गुग्गुल अत्यंत सुगंधी युक्त आहे. हा गुग्गुल सर्व देवतांना प्रिय आहे. दूध हे पूर्णान्न म्हणून ओळखले जाते. घृतापासून अमृत उत्पन्न होते. यामुळे मनुष्यास दीर्घायू लाभते. असे गायीचे महत्त्व आहे.


भारतीय वैदिक संस्कृती कृतज्ञता व्यक्त करणारी आहे. ‘मातृदेवो भव’ प्रमाणे मातेचे पूजन करण्याचा प्रघात आहे, तसा गोमातेचेही पुजन करण्याचा प्रघात आहे. गो-पूजनाने दीपोत्सवाचा प्रारंभ केला जातो. पृथू राजाने तिचे पूजन या दिवशी केले होते. पृथ्वीवर नैसर्गिक प्रकोप झाला होता त्या वेळी त्याने तिचे दोहन करून या पृथ्वीवर अनेक बीजे निर्माण करून नवीन वसाहती निर्माण केल्या. धरणे, गाववाडे बांधून सर्वांचे जीवन सुखमय केले.
त्यांनी अश्विन वद्य द्वादशीला हिचे दोहन केले तेव्हा तिचे ‘सत्वस पूजन’ केले होते. तेव्हापासून हा विशेष दिन गोपूजनाचा भारतीयांनी ठरविला. पृथ्वी त्यानंतर सुजलाम् सुफलाम झाली म्हणून लोक ‘दीपोत्सव’ करू लागले. त्याची
स्मृती म्हणून आजही हा दिवस मोठ्या प्रसन्न अंतःकरणाने साजरा करतात.

दोहन याचा अर्थ अपूर्वता ! त्याने अशा उपादान शक्तीचा उपयोग केला. ही पृथ्वी कामधेनू आहे. काम म्हणजे इच्छा व धेनू म्हणजे गाय. मनुष्याने परिश्रम करून या भूमीतूनच सारे प्राप्त करून घ्यावे. त्यामुळे पृथ्वीसुद्धा कामधेनू आहे.

या दिवसाला ‘वसुबारसही’ म्हणतात. या दिवशी महिला उपवास करतात. तिला गोग्रास देतात. त्यात बाजरीची भाकरी व गवारीची भाजी असते. सवत्स धेनूचे पूजन करून तिला साडी-चोळी नेसवतात. हे पूजन तिन्ही सांजेला केले जाते. तसेच गोपूजन – गो दान है अनादिकालापासून करण्याचा प्रघात आहे. यातून काही आख्यायिका, रूढी परंपरेने जरी निर्माण झाल्या असल्या तरी त्यामागील भावात्मक विचार अत्यंक उदात्य व श्रेष्ठ आहे. हे लक्षात घेतले पाहिजे. तिच्या पूजनाचे वेळी पुढील श्लोक म्हणावा

|| नमो गोभ्यः श्री प्रतीभ्यः सौरभेभीभ्य एव च ||
|| नमो ब्रह्मसुताभ्यश्व पवित्राभ्यो नमो नमः||

त्याचप्रमाणे देवासमोरील रांगोळीत गोपद्म काढण्याचा प्रघात आहे.
या दिवसाचे दुसरे पुण्यस्मरण म्हणजे, भगवान दत्तात्रेयांचा जो प्रधान अवतार समजला जातो, तो म्हणजे श्री श्रीपाद श्रीवल्लभ स्वामींचा! ते याच दिवशी श्री क्षेत्र कुरवपूर (कर्नाटक आंध्र) येथे निजानंदात (समाधी) राहिले. त्यामुळे दत्तभक्त विशेष दत्तोपासना करतात.

या शुभदिनी दीपोत्सवाचा प्रारंभ असल्याने या दिवशी आकाशदीप (आकाशकंदील ) लावण्यास प्रारंभ करतात. त्या वेळी आकाशदीपाचे पूजन करून

दामोदराय नभसि तुलायां दोलया सह ।
प्रदीप ते प्रयच्छामि नमोनन्ताय वधसे ।।

हा मंत्र म्हणून नमस्कार करावा. हा आकाशदीप पुढे त्रिपुरी पौर्णिमेपर्यंत ठेवतात.

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Bhekarai Nagar

Phursungi

Near Bank of Maharashtra

Pune, Maharashtra 412308

INDIA

डॉक्टर

माणूस हा कितीही निरोगी असला तरी कधी तरी आजारी पडतोच. काही आजार वयामुळे काही संसर्गामुळे तर काही हवामानातील आकस्मिक बदलामुळे वाट्याला येतात. अशा वेळी त्याला डॉक्टरांकडे जावेच लागते. आपले सुखदुःख दोनच ठिकाणी माणूस नकळत बोलून मोकळा होतो. खरे काय ते त्याने सांगावे तरी कोणाला? एक तर देवाला किंवा डॉक्टरांना! आपणास वाचवू शकतील अशा दोनच शक्तींचे अस्तित्व माणसाला जाणवते. त्या म्हणजे न दिसणारा देव आणि समोर दिसणारे डॉक्टर.
डॉक्टर किंवा वैद्य हा मानवजातीचा उपकारकर्ता असतो. ‘डॉक्टर’ हे एक पद आहे. वैद्यकी हे व्रत आहे. डॉक्टरांकडून मिळणारी सेवा, हा त्यांच्या नोकरीचा भाग नसतो. शास्त्रीय ज्ञान आणि माणूस या दोन मूल्यांचा रक्षणकर्ता या नात्याने त्यांनी पार पाडलेली ती उदात्त भूमिका असते. गुरुदक्षिणेप्रमाणे डॉक्टरांनाही ज्ञानदक्षिणा द्यायला हवी. डॉक्टरांनी पैशाच्या मागे लागू नये; पैशाने त्यांच्यामागून यावे. तसा तो येतोही.
डॉक्टर हे ज्ञानाचे उपासक असतात. त्यांच्या शनीसाधनेला अनुकूल असे वातावरण त्यांना उपलब्ध व्हावे म्हणून सर्वांनीच यथाशक्ती सहकार्य केले पाहिजे. डॉक्टर वाचले तरच जग वाचेल; पण डॉक्टर आणि समाज, या दोघांच्याही बाजूने काही तरी राहून जाते. डॉक्टर अभ्यास सोडून ‘क्लबलाईफ’ मध्ये रमतात. राजकारणात रस घेतात. प्रसंगी निवडणुकाही लढवतात. आपली पदवी संपादन केल्यानंतर खऱ्या अर्थी व्यासंग आणि चिंतन करण्याची संधी मिळते. त्यापूर्वी जीवनात प्रवेशयुद्ध सुरू असते. आरंभी मेडिकल कॉलेजमध्ये प्रवेश! पुढे पदव्युत्तर विभागात प्रवेश! त्यानंतर नोकरीत किवा व्यवसायात प्रवेश! कधी तरी हो अस्थिरता संपते. नंतरचे जीवन शांत चित्ताने जगायला काय हरकत आहे?
शरीरविज्ञान, आरोग्यशास्त्र या शाखांचे आकलन
घडल्यावर जीवनरहस्याचा साक्षात्कार व्हायला हवा.

जगात देव असेल तर डॉक्टरांना तो प्रथम दिसायला हवा. कारण ‘माणूस’ नावाची देवाची लहानशी प्रतिकृती त्यांना कळलेली असते.
कोणाच्या दवाखान्यात गर्दी किती, हे पाहून डॉक्टरांची योग्यता अजमावणे चुकीचे आहे. गर्दी हे शहाणपणाचे गमक नव्हे. गाडी आणि बंगला हा योग्यतेचा निकष नव्हे. समज आणि तप्तरता, दक्षता आणि जागरूकता, एखादी गोष्ट कळली नाही तर आपल्या ज्ञानाच्या मर्यादा मान्य करण्याची सरलता, ही खरी डॉक्टरांची गुणसंपदा होय!
हल्ली वैद्यक व्यवसायात प्रॅक्टिस’, ‘पसारा’, ‘स्पर्धा’ आणि ‘गुंता’ वाढत चालला आहे. पूर्वी फॅमिली डॉक्टर या नावाचा एक आरोग्यदूत भेटत असे. त्याचे ज्ञान थोडे कमी असले तरी रुग्णाला दिलासा देण्याची त्याची शक्ती मोठी असे. सारे घरदार त्याला ओळखत असे. अशा डॉक्टरांच्या स्पर्शाने, दर्शनाने रुग्णाला धीर येत असे. घरात कोणाचे कोठे काय चुकते, हे डॉक्टर सांगू शकत असत. ज्ञान आणि ऋणानुबंध यांचा आनंददायक गुणाकार घडत असे.
मोठ्या शहरात अफाट गर्दीमुळे वृत्तीत एक प्रकारची यांत्रिकता येते. रुग्णांची तपासणी वेगाने करावी लागते. त्यांच्या मानसिकतेला स्पर्श करण्याएवढी उसंत मिळत नाही.
माणसेदेखील चुकतात आजार विकोपाला जाईपर्यंत थांबतात . मग एकदम जागी होतात व शेवटी रूग्णालयामध्ये झोपी जातात. या त्यांच्या अनास्थेचे परिणाम त्यांनाच भोगावे लागतात.
डॉक्टरांना त्यांच्या बाजूने एक गोष्ट करता येण्यासारखी आहे. पंधरवड्यातून एकदा आपल्या रुग्ण ग्राहकांची प्रबोधनसभा घ्यावी. त्यांना आरोग्यज्ञान द्यावे. त्यांच्याशी चर्चा करावी.
डॉक्टरांनी आपल्या व्यवसायाला थोडी मर्यादा घालून घ्यावी. जेवढ्या व्यक्तींची काळजीपूर्वक तपासणी करता येईल तेवढ्याच रुग्णांवर उपचार करावा. या व्यवसायात नव्याने पदार्पण करणारांना जुन्या डॉक्टरांनी आधार द्यावा, प्रोत्साहन द्यावे, मार्गदर्शन करावे. डॉक्टरांनी स्वतःची प्रकृती सांभाळावी. मुलाबाळांकडे लक्ष द्यावे. संसारसुख अनुभवावे. राजकारणी लोकांनी डॉक्टरांची योग्यता जाणावी. त्यांच्या टेबलावरच्या पुस्तकाचे एक पान वाचायला आपल्याला एक प्रहर लागेल व नंतरही ते समजेल याची खात्री नाही, हे ओळखावे. डॉक्टरांनी एखाद्या किरकोळ मागणीसाठी इरेला पडू नये. त्याच वेळी डॉक्टरांच्या भलेपणाचा फायदा समाजाने घेऊ नये. असंख्य लोकांना जीवदान देणारे डॉक्टर समाजाचा जीव की प्राण व्हावेत. न्यायाधीशांप्रमाणे डॉक्टरांनीही थोडे धीरगंभीर व्हावे. आरोग्यविज्ञानाचे विनम्र उपासक व मानवमित्र या आपल्या भूमिकेशी एकनिष्ठ राहावे. डॉक्टरांच्या व्यक्तिमत्त्वाभोवती प्रसन्नतेचे वलय असावे.
ज्यांना आपले दुःख बोलून दाखवता येत नाही. अशा लहान मुलांना मुक्या जीवांना, गाईगुरांना, कुत्र्या माजरांना औषधोपचार करणाऱ्या डॉक्टरांना भक्तिभावाने नमस्कार करावा.
डॉक्टरांनी बँकेतल्या खात्यातील ठेव तपासून घ्यावी. त्यात वावगे काही नाही, पण आपल्याकडे पाहून किती हात जोडले गेले, याचाही विचार करावा. रोज हात जोडून देवाला प्रार्थना करावी, की मला जोडलेले हात सतत दिसू दे हे हात जग सुंदर करू शकतील.

What is Panchakarma?

What is Panchakarma?

Panchakarma means massage – steaming (steaming with applying oil on the whole body), leaving an edge of oil on the forehead.
There are many such misconceptions about Panchakarma due to narrow mindedness.

Before looking at what is Panchakarma?, let us know about the word “Panchakarma”.

“Panch” means five
“Karma” means action (treatments ) or therapies.

We simply ask the doctor how much it will cost if I want to do Panchkarma?
But is it like that the phrase ‘I ate‘ does not indicate what I ate, like Did I eat bread?  Did I eat Shrikhand?  Did I eat chicken?
The price varies from food to food and it is a very common phrase to “do panchakarma”.
What kind of karma ( therapy ) do we do in Panchakarma? What medicine do we use in it? According to the severity of the illness you have, how many days can it take?
Many such factors are responsible for determining its cost.

In Ayurveda, the process of curing ailments is unique, which helps the body to get rid of extra impurities and toxins from its cells, which is called Panchakarma.
Which basically removes toxins from the body i.e. detoxifies.
Panchakarma which is considered as an excellent, natural healing system for the human body which is able to regenerate the body.
Panchakarma plays an important role in keeping the body naturally healthy.

Panchakarma is the purification of the body by removing the increased Vata, Pitta and Kapha Doshas (which causing illnesses) that cause the disease, means the detoxification of the body in today’s language.

Ayurvedic remedies are based on various factors that cause the disease.

According to ayurveda, the Shodhan is mainly to remove a large amount of Dosha  (which causing illness) from the body.

And Shaman is maintain the equilibrium of Doshas by medicine without removing from body those causes diseases and are increase by small quantity .

Panchakarma therapy is Shodhan therapy.

The main therapies of Panchakarma are –

Vaman ( emesis )
Virechan ( Purgation )
Basti (Medicated Enema )
Nasya (Nasal drops)
Raktamokshan ( Blood letting )

Panchakarma

General introduction

There are four basic types of Ayurveda treatment –

1) Medication ( Medicinal Treatment )
2) Panchkarma [Panch (Five)
                              Karma (action / Therapy)]
3) Dietary guidance
4) Regulation of lifestyle (our daily behavior)

Ayurveda treatments work in 2 basic ways–

1. Prevention (Things to do to prevent illness)
2. Cure (use medicines after illness)

The (1) prevention type of treatment involves the following.

A) Health (personal care) includes the  
     following
i) Dincharya (daily behavior),
ii) Ritucharya (seasonal changes)
iii) Virtue
B) Rejuvenation and Vajikaran
C) Yoga

In Cure (2) There are three types of treatment

A) Internal Medicines (taking medicines by 
       mouth) involves the following –
i) Shodhan (Internal Purification by 
Panchakarma)
ii) Shaman (therapeutic action)

B) External medicine like massage, gel, oil,
     cream application.
C) Surgical treatment

In Ayurveda, the process of curing ailments is unique, which helps the body to get rid of extra impurities and toxins from its cells, which is called Panchakarma.
Which basically removes toxins from the body i.e. detoxifies the body.
Panchakarma which is considered as an excellent, natural healing system for the human body which is able to regenerate the body.
Panchakarma plays an important role in keeping the body naturally healthy.

Panchakarma is mainly done in 3 stages
1) Purv karma ( Pre procedure )
2) Pradhan karma ( Main Procedure )
3) Pashchat karma (After Procedure )

Purv karma ( Pre procedure )
This includes the following
1) Snehan (Oleation Therapy ) – Massaging
               the whole body with medicinal oil
2) Swedan (Fomentation Therapy )  – 
     Steaming the body by medicinal
     decoctions.

Pradhan karma ( Main Procedure )
This includes the following.
These together are called Panchakarma.

1) Vaman ( emesis )

2) Virechan ( Purgation )

3) Basti (Medicated Enema )

4) Nasya (Nasal drops)

5) Raktamokshan ( Blood letting )

Pashchat karma (After Procedure )
In this, after the main Panchakarma, some rules of diet and behavior are to be followed from 3 days to 7 days (the number of days may vary according to the Panchakarma).

This is how Panchakarma is performed.

Karmas like Panchakarma other than the main 5 Panchakarma are –

By the experience, some karmas are included in it, we can call them sub-types of panchakarma, their names are as follows –

1) Shirodhara

2) Kati Basti

Treatment for Lower Back

3) Janu Basti

Treatment for Knees

4) Manya Basti

Treatment for Cervical spine

5) Netra Basti (Netra Tarpan)

Treatment for Eyes

6) Hrud Basti

Treatment for Heart

7) Uttar Basti

Treatment for Infertility

Don’t hesitate to ask anything regarding Panchakarma.

wagholeayurved@gmail.com

9112818136

Bhekarai Nagar, Phursungi

Near Bank Of Maharashtra

Pune, Maharashtra 412308

India

पंचकर्म म्हणजे काय ?

पंचकर्म म्हणजे मसाज – वाफ घेणे (अंगाला तैल लावून वाफ घेणे), डोक्यावर तैलाची धार सोडणे अशी अनेकांची समजूत आहे , ह्या संकुचित विचाराने पंचकर्माबद्दल अनेक चुकीचे समज आहेत.

पंचकर्म म्हणजे काय हे पाहण्यापूर्वी “पंचकर्म” ह्या शब्दाबद्दल जाणून घेऊ.

पंच म्हणजे पाच
कर्म म्हणजे क्रिया किंवा थेरपी / ट्रीटमेंट

आपण डॉक्टरांना सहज प्रश्न विचारतो की मला पंचकर्म करायचे आहे तर त्याला किती खर्च येईल ?
परंतु हे असे आहे की ‘मी जेवण केले’ ह्या वाक्यातून मी काय खाल्ले हे कळून येत नाही जसे की मी पिठलं-भाकरी खाल्ली? की मी श्रीखंड खाल्ले? की मी चिकन खाल्ले?
खाण्याच्या प्रत्येक पदार्थानुसार त्याची किंमत बदलते तसेच ‘पंचकर्म करणे’ हे एक सामान्य वाक्य आहे.
पंचकर्मात आपण कोणते कर्म करतो?, त्यामध्ये कोणती औषधे वापरतो?, आपल्याला असणाऱ्या आजारांची तीव्रता लक्षात घेऊन ते किती दिवस करावे लागू शकते? असे अनेक घटक त्याची किंमत (खर्च) ठरवण्यासाठी कारणीभूत असतात.

आयुर्वेदात आजार मुळापासून बरा करण्याची प्रक्रिया ही अद्वितीय आहे, जी शरीराला त्याच्या पेशींमधून अतिरिक्त दोष आणि विषारी पदार्थ बाहेर टाकण्यास मदत करते आणि त्यालाच पंचकर्म म्हणतात.
जे मुळात शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकते म्हणजेच डिटॉक्सिफिकेशन करते. 
पंचकर्म जी मानवी शरीरासाठी एक उत्तम, नैसर्गिक उपचार प्रणाली म्हणून गणली जाते जी शरीराला पुनरुज्जीवीत करण्यास सक्षम आहे.
शरीर नैसर्गिकरित्या सुदृढ ठेवण्यास पंचकर्म महत्त्वाची भूमिका बजावते.

पंचकर्म म्हणजे आजारास कारणीभूत असलेल्या, शरीरातील वाढलेल्या वात, पित्त, कफ दोषांना शरीराबाहेर काढून शरीराचे शुद्धीकरण करणे होय म्हणजेच आजच्या भाषेत शरीराचे डिटॉक्सिफिकेशन करणे.

आयुर्वेदिक उपचार हे आजारास कारण असलेल्या विविध घटकांवर आधारित आहेत.

त्यानुसार ते मुख्यतः शोधन म्हणजे मोठ्या प्रमाणात वाढलेले दोष ( आजारास कारण असलेले) शरीराच्या बाहेर काढून टाकणे.

आणि शमन म्हणजे थोड्या प्रमाणत वाढलेले दोष शरीराच्या बाहेर न काढता औषधांनी योग्य प्रमाणात आणणे होय.

पंचकर्म चिकित्सा ही शोधन चिकित्सा आहे.

पंचकर्माचे मुख्य प्रकार –

वमन
विरेचन
बस्ती
रक्तमोक्षण
जलौकवचरण

पंचकर्म

सामान्य परिचय

आयुर्वेद उपचारामध्ये चार मूलभूत प्रकारांचा समावेश होतो –

1) औषध किंवा औषधोपचार
2) पंचकर्म [ पंच (पाच) कर्म (क्रिया/थेरपी)]
3) आहाराचे मार्गदर्शन
4) जीवनशैलीचे (आपले रोजचे वागणे) नियमन

आयुर्वेद उपचार 2 मूलभूत मार्गांनी कार्य करतात–

1. प्रतिबंध ( आजार होऊच नये म्हणून करावयाच्या गोष्टी )
2. औषधी ( आजार झाल्यानंतर बरा करणे )

उपचाराच्या (1) प्रतिबंधात्मक प्रकारामध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश होतो.

A) स्वस्थवृत (वैयक्तिक काळजी) ह्यामध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश होतो
i) दिनचर्या (रोजचे वागणे),
ii) ऋतुचार्य (ऋतुनुसार वागण्यात करावयाचे बदल)
iii) सदाचार (योग्य वर्तन)
B) रसायन आणि वाजीकरण
C) योग

उपचाराच्या (2) औषधी चिकित्सेचे तीन प्रकार असतात

A) अंतति परिमार्जना (पोटातून औषधे घेणे) ह्यात पुढील गोष्टींचा समावेश होतो
       i)संशोधन (पंचकर्माद्वारे आंतरिक शुद्धीकरण)
       ii)शमन (उपचारात्मक कृती)
B) बाह्य औषध मसाज, पेस्ट आणि पावडर वापरणे
C) सर्जिकल उपचार (शस्त्रक्रिया)

आयुर्वेदात आजार मुळापासून बरा करण्याची प्रक्रिया ही अद्वितीय आहे, जी शरीराला त्याच्या पेशींमधून अतिरिक्त दोष आणि विषारी पदार्थ बाहेर टाकण्यास मदत करते आणि त्यालाच पंचकर्म म्हणतात.
जे मुळात शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकते म्हणजेच डिटॉक्सिफिकेशन करते. 
पंचकर्म जी मानवी शरीरासाठी एक उत्तम, नैसर्गिक उपचार प्रणाली म्हणून गणली जाते जी शरीराला पुनरुज्जीवीत करण्यास सक्षम आहे.
शरीर नैसर्गिकरित्या सुदृढ ठेवण्यास पंचकर्म महत्त्वाची भूमिका बजावते.

पंचकर्म हे प्रामुख्याने 3 टप्प्यात केले जाते
1) पूर्वकर्म
2) प्रधान (मुख्य) कर्म
3) पश्चात कर्म

पूर्वकर्म
ह्यामध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश होतो

1) स्नेहन – अंगाला औषधी तैलाने मालिश करणे
2) स्वेदन – अंगाला औषधी काढ्याची वाफ देणे

प्रधान (मुख्य) कर्म
ह्यामध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश होतो.
ह्यांना मिळून पंचकर्म म्हणतात.

1) वमन

2) विरेचन

3) बस्ती

4) रक्तमोक्षण

5) नस्य

पश्चात कर्म
ह्यामध्ये मुख्य पंचकर्म झाल्यावर आहाराचे व वागण्याचे काही नियम 3 दिवसांपासून 7 दिवसांपर्यंत ( पंचकर्मानुसार दिवसांची संख्या बदलू शकते ) पाळावयाचे असतात.

अशा प्रकारे पंचकर्म केले जाते.

मुख्य 5 पंचकर्मा व्यतिरिक्त इतर पंचकर्मासारखी कर्मे

काळा नुसार काही कर्मांचा ह्यामध्ये समावेश करण्यात आला आहे, त्यांना आपण पंचकर्माचे उपप्रकार म्हणू शकतो, त्यांची नावे खालील प्रमाणे –
1) शिरोधारा

2) कटी बस्ती

3) जानु बस्ती

4) मन्या बस्ती

5) नेत्र बस्ती

6) हृद बस्ती

7) उत्तर बस्ती

पंचकर्मा संबंधित काही शंका असल्यास आपण विचारू शकता

wagholeayurved@gmail.com

At Phursungi, Bhekarai Nagar

Near Bank Of Maharashtra

Pune, Maharashtra 412308

India

9112818136